Knelpuntenbrief LCR: Hervormingen worden niet uitgevoerd

Er zijn nog altijd geen structurele oplossingen voor grenswerkers die klem komen te zitten tussen verschillende nationale systemen. De problematiek rondom de vrijwilligersvergoeding? Blijft onopgelost. Vrijwilligers lopen risico op naheffingen en korting op de uitkering als zij (een) (onkosten)vergoeding(en) ontvangen die boven het maximum uitkomen. Ondanks aandacht binnen VIM en moties in de Tweede en Eerste Kamer houdt de Belastingdienst vast aan strikte regels.

Wat opvalt is dat veel signalen worden herhaald in achtereenvolgende rapporten en programma’s (zoals IBO Vereenvoudiging Sociale Zekerheid, OCTAS, Commissie sociaal minimum en de toeslagenevaluatie) zonder dat dit leidt tot duidelijke, meerjarige keuzes. Hervormingsagenda’s worden erkend als noodzakelijk, maar missen samenhang en doorzettingsmacht. Dat raakt niet alleen beleid en uitvoering, maar vooral mensen die nú in bestaansonzekerheid verkeren.

Veel signalen die de LCR eerder heeft ingebracht, zijn binnen het programma VIM opgepakt. Dit programma houdt op te bestaan en het is onduidelijk hoe het wordt voorgezet of opgevolgd. Dat is zorgelijk. De knelpunten die de LCR heeft ingebracht gaan vaak over meerdere domeinen. Een gezamenlijke aanpak van verschillende uitvoerders of departementen is dan nodig. Zonder centrale aansturing dreigt de samenhang en continuïteit in de aanpak verloren te gaan. We zien dat keteneffecten door de samenloop van uitkeringen en toeslagen hardnekkig zijn. De Belastingdienst is hierin een cruciale schakel. Binnen de WIA-hersteloperatie is bijvoorbeeld nog geen oplossing gevonden om nabetalingen buiten het toetsingsinkomen voor toeslagen te houden. Dit leidt tot risico’s op terugvorderingen en extra onzekerheid voor betrokken burgers.

Gezinnen van wie één van de ouders door een (chronische) ziekte of beperking langdurig niet kan werken, worden uitgesloten van de kinderopvangtoeslag. De oorzaak hiervan is de strikte arbeidseis aan beide ouders van de Dienst Toeslagen om kinderopvangtoeslag te kunnen krijgen. De arbeidseis is ingevoerd om werken te kunnen combineren met de zorg voor kinderen. Daarnaast moest misbruik worden voorkomen. Nu werkt deze eis belemmerend voor de ouders met een (chronische) ziekte of beperking die niet kúnnen werken. Dit leidt tot stress in een gezin dat toch al onder druk staat omdat de inkomsten drastisch afnemen.

Van alle mensen met een arbeidsbeperking in de Banenafspraak werkt maar 35 procent. Dat blijkt uit recent onderzoek van de Arbeidsinspectie. Zonder aanvullende maatregelen, zo stelt de Arbeidsinspectie, krijgt deze groep ook in de toekomst geen werk. Een oorzaak ligt bij de strenge criteria van de Wajong 2015, waardoor mensen die eerder tot de doelgroep Wajong behoorden nu in de Participatiewet belanden. Het VN-Comité wijst er in het kader van het VN-verdrag Handicap op dat de Participatiewet mensen met een levenslange beperking financieel afhankelijk kan maken door met name de partnertoets. Tegelijkertijd is er een groep die niet in staat is om te werken én geen toegang heeft tot een passende inkomensvoorziening. Binnen OCTAS is hier aandacht voor en ook bij de ontwikkelingen rond de Participatiewet in Balans groeit de erkenning voor deze knelpunten. Zorgen zijn er ook om mensen met een medische urenbeperking en mensen die alleen in deeltijd kunnen werken. Door de versnelde afbouw van de arbeidskorting en ook het afschaffen van belastingvoordelen voor de minstverdienende partner, gaan zij erop achteruit. Deze groep zit klem omdat zij simpelweg niet in staat zijn tot meer uren werken.